اپال

طرز تشکیل آن در طبیعت چنین است که درمسیرحرکت آب های سطحی به عمق زمین برخی از بلورهای کوارتز موجود در این مسیر درون آب حل می شود و با جریان آب به سطح پایین حرکت می کند تا درجایی که آب درعمق زمین به صورت راکد می ماند برسد.بلورها در اثر سایش ریز شده به هم می چسبند.درتابستان که در اثر حرارت زیاد مقدار آب کم می شود، زمینه مساعد برای تشکیل اپال فراهم می گردد.اینها ذرات بسیار ریز کوارتز هستند که هرچه نازک ترو ریزتر باشند، قرمز و هر چه کلفت تر باشند آبی به نظر می رسند.

اپال مزایای تمام سنگ های قیمتی را دارد و ازویژگی های خاص آن بازی و انعکاس طیف هایی از رنگ هاست.

معمولا”به سه دسته تقسیم می شوند:1) اپال قیمتی شفاف. 2) اپال زرد متمایل به سرخی آتش.3) اپال معمولی .

لازم به ذکر است که خصایص فیزیکی هر یک از آنها با دیگری متفاوت است.

مشخصات اپال

رنگ : سفید، خاکستری، آبی ، سبز ونارنجی.

خاکه : سفید.

سختی : 5/5-5/6.

وزن مخصوص : 98/1-20/2.

رخ : ندارد.

شکستگی : صدفی شکل ، ریش ریش ، ترد و شکننده .

ساختار بلوری : بی شکل ، ذرات ریز به هم فشرده به شکل کلیه یا خوشه انگور.

شفافیت : شفاف یا کدر.

ضریب شکست  : 44/1-46/1.

شکست دوگانه :ندارد.

پخش وانتشار نور: ندارد.

طیف جذبی : دراپال آتشین 4000-7000.

فلورسانس :سفید ،آبی ، قهوه ای سیر.سیاه :ندارد آتشین :سبز تا قهوه ای.

باید از معرض خراشیدگی ، ضربات محکم و مواد پاک کننده شیمیایی و تغییرات ناگهانی دما حفظ شود و برای تداوم درخشش آن باید آن را با یک پارچه نرم پاک کرد.

از مواد شوینده و اثرات اولتراسونیک برای پاک کردن آن باید پرهیز کرد.به اسید و مواد قلیایی بسیار حساس است و باید در مقابل آنها حفظ شود.

جلا: شبه شیشه ای است.

اپال قیمتی (گرانبها)

یکی از خصایص این سنگ بازتاب نور درآن است که به شکل قوس و قزح دیده می شود که باتغییر زاویه دید تغییر می کند.

تا سال 1960 تصور می شد که این بازتاب نتیجه انعکاس نور از سطح نازک لایه های آن است.درمشاهده با میکروسکوپ الکترونیک (با بزرگ نمایی 20 هزاربرابرو نازکی قطر 001/0 میلی متر) ملاحظه شد که لایه های کریستوبالیت این سنگ از ژل سیلیس موجب بازتاب نور و بازی رنگ است.به این دلیل این نوع اپال بی شکل نیست .اپال همیشه آب دارد ولی مقدار آنمتفاوت است که ممکن است تا 30 درصد باشد.به علت تردی و شکنندگی زیادی که دارد و ترکی که برمی دارد،مقداری از آب خود را از دست می دهد و از شفافیت آن کاسته می شود.این امر موقتی است و ممکن است دوباره با جذب روغن یا آب شفافیت خود را بازیابد.درموقع نشاندن نگین نیز محتاج مراقبت فراوان است تا دراثر حرارت وفشار، آب خود را ازدست ندهد.

دو گروه ازاین اپال وجود دارد:

یکی با رنگ سفید یا رنگ روشن که به آن اپال شیری گویند(به ندرت اپال سیاه دیده می شود).دیگری به رنگ قهوه ای ، سبز ،آبی تیره که بسیار نادر است.

ماتریکس اپال به نام اپالین شناخته می شود.فلورسانس سفید، آبی وقهوه ای متمایل به سبز دارد.در هندوراس ، ژاپن و امریکا(در نوادا) یافت می شود.

اپال در اروپا مورد استقبال قرار نگرفته ولی در شرق سنگ بزرگی ، اخلاص ،صداقت ،و امید است و به شکل گنبدی تراش داده می شود.

در اپال های ترک دارد و سوراخ دار می توان به روش آغشتگی با یک رزین یا مایعاتی مثل روغن ، واکس و پلاستیک ترک ها را پر کرد و به زیبایی سنگ افزود. به وسیله آزمایش میله داغ می توان خروج این مواد را از درون ترک ها دید.

دودزدایی

می توان به مرغوبیت اپال هایی که رنگ و ظاهر خوبی ندارند با این روش افزود.آنها را دریک کاغذ آغشته به محلول روغن موتورمی گذارند و سپس آن را در فر قرار داده و حرارت می دهند.

دراثر دود ناشی از سوختن روغن ،دود درخلل و فرج اپال ها نفوذ کرده وبرای آن زمینه ای تیره ایجاد می کند و بدین ترتیب می توان در قسمتی از شکستگی سنگ رنگ سیاه را دید که در عمق آن سفیدی دیده می شود.

برای امتحان اگر سنگ شکستگی نداشت ، می توان خراش کوچکی در پشت سنگ ایجاد و ملاحظه کرد که اپال سفید دود زده شده است.

اپال آتشین

به علت رنگ نارنجی به این نام خوانده می شود.نوع معمولی آن شیری یا کدر است و بهترین نوع آن شفاف و روشن است.

به تمام عوامل خارجی حساس است.فلورسانس سبز تا قهوه ای دارد.

در مکزیک ، برزیل ، گواتمالا، هندوراس، امریکا، استرالیا وترکیه یافت می شود.

اپال معمولی

نام های بسیاری در تجارت برآن گذاشت اند؛مانند هیالیت بدون رنگ ، اپال چوبی و چوب عقیق رنگ.

اپال عسلی ، شیری و نیمه شفاف به نام اپال چینی نامیده می شود. معمولا”کدرهستند و بازی رنگ ندارند.

ساخت اپال مصنوعی

برای ساخت اپال مصنوعی که یک مجموعه سنگ های ریز به هم فشرده است از بلورهای بسیار ریز و کروی کوارتز استفاده می کنند وآنها را دریک محلول آب و الکل قرار داده و بعد یک ماده قلیایی به آن اضافه می کنند(آمونیاک) و سپس آنها را درون محلولی که اسیدیته آن به دقت کنترل می شود، به مدت یک سال قرار می دهند.در این مدت بلورهای کوارتز جمع وبه یکدیگر فشرده می شوند واپال را تشکیل می دهند که به شکل ژله و نرم است.سپس توسط پرس هیدروستاتیک آنها را فشرده می سازند تا آب اضافی خود را ازدست بدهد.

بلورهای کوارتز متراکم و به هم نزدیک می شوند و مجموعه ای متعددی را تشکیل می دهند.هریک از این مجموعه ها ممکن است یک اپال باشد.این روش تولید اپال مصنوعی به روش ویلسون مشهور است.

آب که دربین بلورهای کوارتز وجود دارد، رابطه اپتیکی به وجود می آورد و عبور نور از یک بلور به دیگری را تسهیل می کند و موجب تشعشعات نوری می شود.هنگامی که نور به سطح اپال برخورد می کند مانند منشور عمل می کند و به رنگ های مختلف تجزیه می شود و بازتاب رنگی از خود بروز می دهد.

اگر اپال را حرارت بدهیم و زیرتابش بگذاریم ، آب آن تبخیر می شود و موجب از دست رفتن تلالوء سنگ می شود.بازگرداندن این درخشش غیرممکن است. به این دلیل بهتر است اپال را هرچند یک بار دریک لیوان آب سرد گذاشت.

بیشتر اپال های مصنوعی خاصیت بازی رنگ ندارند.اگرآنها را زیر میکروسکوپ با بزرگ نمایی بررسی کنیم تمام زمینه آنها به صورت پوست مرغ پرکنده یا پوست مار درزمینه موزاییک شکل می بینیم.

نخستین بار دردهه 1960 به ساخت اپال مصنوعی موفق شدند و فرانسوی ها به سال 1970 توانستند اپال سفید وسیاه مصنوعی بسازند.

شبه اپال 

اکثر سنگ های فنومن دار، خصایص خود را دارند.درشبه اپال ها اگر یک فویل رنگی را بین دو ورق نازک اپال بگذارند، رنگی بودن آن را نشان می دهد و به نظر پدیده بازی رنگ دارد.اگر به دقت از پهلو به آن نگاه کنیم می توان نخ فویل را دی و فیبرهای نوری خاصیت آن را بهتر نشان می دهد.

ساخت مجتمع

اپال چون به صورت ورقه ای رشد می کند و خیلی شکننده است ، برای جلوگیری از شکسته شدن آن می توان یک لایه از جنس دیگری به پشت آن چسباند.بدین ترتیب یک سنگ دولایه ایجاد می شود.

گاهی یک لایه نازک اپال را بین دو لایه کوارتز می گذارند و یک سنگ سه لایه درست می کنند و بدین شکل یک مجتمع سنگ درست می شود که ممکن است با سنگ اصلی اشتباه گردد.

خواص

اپال از دیرباز نشانه امید، اخلاص ، معصومیت و پاکی بوده است. دختران جوان در قرون وسطی آن را به گیسوان طلایی خود می آویختند.

ایرانیان و اعراب آن  راهدیه بهشتی می دانند که به صورت جرقه ای به زمین می آید.در قرون وسطی معتقد بودند کسی که اپال به خود می آویزد، می تواند نامرئی شود.

این سنگ موجب تقویت دید چشم می شود و ارواح شریر را از صاحبش دور می کند.درسالگرد عروسی و جشن سفال از آن استفاده می شود.نماد ماه ژوئیه است.

دراسترالیا، مکزیک ،امریکا، هندوراس و ژاپن فراوان است.