دلایل علمی ارزشمند بودن طلا

انسانها نگاه ديگری به طلا دارند. اين فلز زرد رنگ از نظر شيميايی با فلزات ديگر موجود در زمين تفاوتی ندارد و ميشود گفت با هيچ عنصری واکنش نشان نميدهد. اما چرا براي ما انسانها بسيار ارزشمند است و در تمامی دورهها نماد ثروت و قدرت است؟ و يا چرا طلا را هميشه به عنوان پول رايج استفاده ميکنند؟ کمی در جدول تناوبی در مورد طلا جستجو کنيم به اين اطلاعات ميرسيم.

طلا

– نماد شيميايي: Au
– عدد اتمي: ۷۹
– جرم اتمي: ۹۷/۱۹۶
– يکی از فلزات کمياب که در شرايط عادی اکسيد نمی شود
– مورد استفاده در جواهرسازی، الکترونيک، صنعت هوا و فضا و پزشکی
– بزرگترين توليدکنندگان: چين، استراليا، آمريکا، روسيه
اگر کمی به عناصر جدول تناوبی نگاه بيندازيم متوجه میشويم که ميشود از بيشتر آنها به راحتی صرف نظر کرد برای مثال گازهای بی اثر و يا هالوژن‌ها وجود دارند. اما آيا میشود پول ما از گاز تشکيل شده باشد؟ و يا دو عنصر ديگری که در شرايط عادی مايع هستند يعنی جيوه و برم که استفاده از آنها هم چندان عملی نيست و البته هر دوی آنها نيز سمی هستند که برای تبديل به پول شدن مناسب نيست. در سمت ديگر جدول تناوبی نيز فلزات قليايی و قليايی خاکی موجود است که تمايل زيادی به واکنش دارند. شايد از دوران مدرسه واکنش سديم با آب را به ياد داشته باشيد. استفاده از چنين پول‌هايی نيز شايد برای ما خطرناک باشد.

همين موضوع درباره گروه عناصر راديواکتيو صادق است کسي دوست ندارد از پول خود سرطان بگيرد. به اين ترتيب توريوم، اورانيوم، پلوتونيوم همچنين عناصری نظير رادرفورديوم، سيبورگيوم، يوننپنتيوم و اينشتاينيوم کنار میروند. اين سری آخر نيز تنها به‌طور موقت و در چارچوب تجربيات آزمايشگاهی به‌وجود مي‌آيند و بعد از ساطع کردن تشعشعات راديواکتيو ازخود، تجزيه می شوند بعد از آن به گروه موسوم به “عناصری خاکی کمياب” می رسيم که البته اکثرشان به اندازه طلا کمياب نيستند متاسفانه تشخيص اين عناصر هم از نظر شيميايی آسان نيست و ما هيچ‌گاه نمي‌توانيم با اطمينان بگوييم که آنچه در جيب‌تان است چيست. به اين ترتيب تنها قسمت ميانی جدول تناوبی می ماند که عناصر آن به فلزات واسطه موسومند.

 در اين گروه که از ۴۹ عنصر تشکيل شده نام‌های آشنايی ديده میشود. آهن، آلومينيوم، مس، سرب و نقره اما اگر آنها را به دقت مورد بررسی قرار دهيد متوجه میشويد هريک دارای ايرادات جدي هستند. براي مثال ما در سمت چپ برخی عناصر سخت و با دوام را داريم و مشکل است که آنها را به سرعت گداخته کرد. براي شروع کار استخراج اين فلزات از سنگ معدن‌شان بايد کوه را تا حدود ۱۰۰۰ درجه داغ کرد. انسان‌های گذشته به چنين تجهيزات پيشرفته‌ای دسترسی نداشتند.

استخراج آلومينيوم نيز سخت است و اين عنصر براي ضرب سکه مناسب نيست. بيشتر عناصر ديگر اين گروه پايدار نيستند و در صورت تماس با آب میپوسند و يا در معرض هوا اکسيد میشوند. برای مثال آهن را در نظر بگيريد در نگاه اول فلز خوبي براي تبديل شدن به پول رايج است اما مشکلش اين است که زنگ مي‌زند. اگر آهن را کاملا خشک نگاه نداريد به راحتي میپوسد. پس استفاده از عنصری که به خودی خود ارزشش افت میکند ايده‌ خوبي نيست. سرب و مس نيز مانند آهن استعداد زنگ زدن دارند در گذشته بعضی از ملت‌ها از آنها به عنوان پول استفاده میکردند اما زياد دوام نياورد.

از ميان ۱۱۸ عنصر جدول تناوبی تنها 8 گزينه باقی ماند: پلاتين، پالاديوم، روديوم، اسميم و روتننيوم، به علاوه دو عنصر قديمي و نام آشنای طلا و نقره، اين‌ها به فلزات کمياب مشهورند و به ندرت با عناصر ديگر واکنش نشان میدهند. نادر بودن آنها يکي از دلايلی است که میشود از آنها به عنوان پول استفاده کرد برای مثال آهن در طبيعت به وفور يافت مي‌شوداما هشت عنصری که در بالا ذکر شد بسيار کمياب تر از طلا و نقره هستند و اين درحالی است که استخراج آنها هم بسيار مشکل است. نقطه ذوب پلاتين ۱۷۶۸ است.
پس دوباره به طلا و نقره میرسيم که هر دو در عين کميابی يافتن‌شان غيرممکن نيست هر دو آنها نقطه ذوب پايينی دارند در نتيجه ضرب سکه و شمش و ساختن زيورآلات با آنها آسان است نقره با مقادير ناچيز گوگرد موجود در هوا واکنش میدهد و تيره مي‌شود پس ما براي طلا ارزش بيشتری قائليم. عدم جذابيت شيميايی طلا باعث جذاب شدن آن برای ما انسان‌ها شد.

همان‌طور که در بالا گفته شد پول رايج بايد با ثبات، قابل حمل و غير رسمی باشد. شايد از شنيدن اينک مقدار طلای موجود در جهان چقدر کم است شگفت زده شويد اگر تمامي زيورآلات، ذخاير بانک‌ها و همچنين رگه‌های ناچيز طلا در قطعات کامپيوتر را جمع‌آوری کنيد تقريبا می توان مکعبی با ابعاد ۲۰ متر و به وزن صدو پنجاه هزار تن را ساخت که به راحتی در زير برج ايفل قرار مي‌گيرد. اما کمياب و با ثبات بودن تمام ماجرا نيست. رنگ طلايی آن نيز آن را از تمام عناصر جدول تناوبی جدا میکند.

اما چرا ديگر کسی آن را به‌عنوان پول رايج استفاده نمیکند؟

داستان از سال ۱۹۷۳ آغاز شد که ريچارد نيکسون رئيس جمهور آمريکا در آن زمان تصميم به قطع ارتباط طلا با دلار گرفت از آن زمان به بعد مبنای همه واحدهاي پولی اسکناس بدون پشتوانه است. دليل تصميم نيکسون اين بود که آمريکا براي تمام دلارهايی که چاپ کرده بود طلا در اختيار نداشت. مشکل طلا اين است که عرضه آن هيچ ارتباطی به نيازهای اقتصاد ندارد. بلکه عرضه آن را ميزان استخراج آن از معادن تعيين میکند. در قرن شانزدهم ميلادی کشف آمريکای جنوبی و منابع عظيم طلای آن باعث شد که قيمت طلا افت شديدی داشته باشد اما از آن زمان به بعد مشکل معمولا برعکس بوده است و عرضه طلا تا حد زيادی ثابت و انعطاف‌ناپذير شد. همين امر باعث میشود که ميزان تقاضا نوسانات بسيار شديدی را برای طلا ايجاد کند برای مثال رشد بسيار زياد قيمت طلا از سال ۲۰۰۱ تا به حال ناشی از همين امر بوده است.

چرا رنگ طلا، طلايی است؟

رنگ طلايی طلا تا همين اواخر يک معما بود. راز اين معما در ساختار اتمی طلاست. زمانی که طلا را بررسی میکنيد. می بينيد که اتم آن بسيار سنگين است و الکترون‌های آن چنان سريع حرکت میکنند که مجبور می شويد نظريه نسبيت انيشتين را هم وارد رياضيات کنيد.
برخلاف فلزات ديگر که در شکل خالص‌شان نور را مستقيما منعکس مي‌کنند مولکول‌هاي طلا قدری با نور بازي میکنند و با جذب بخشی از طيف آبی نور، به آن رنگ طلايی و متمايز میدهند.
تمامی اين دلايل نشان می دهد که به قول انديشمندی معاصر: “ارزش طلا برای تمامی دوران‌هاست.”