در تاریخ 21 آوریل 2025 (اول اردیبهشت 1404)، شورای جهانی صنایع‌دستی (WCC) شهر یزد را به‌عنوان «شهر جهانی زیورآلات سنتی» در فهرست شهرهای جهانی صنایع‌دستی ثبت کرد. این موفقیت، یزد را به دوازدهمین شهر ایرانی و شصت‌وششمین شهر جهانی در این حوزه تبدیل کرد. این انتخاب، که در اجلاس ازبکستان و پس از ارزیابی‌های دقیق کارشناسان بین‌المللی انجام شد، گواهی بر میراث غنی، مهارت‌های بومی، و نوآوری‌های معاصر در هنر زرگری یزد است.
میراث زرگری یزد: هویت فرهنگی و اقتصادی
هنر ساخت زیورآلات سنتی در یزد، با قدمتی بیش از شش قرن، یکی از ارکان هویت فرهنگی این منطقه است. این زیورآلات، که عمدتاً از طلا و نقره با عیار بالا ساخته می‌شوند، به دلیل طراحی‌های متنوع، تکنیک‌های دستی پیچیده، و هزینه‌های تولید مقرون‌به‌صرفه، جایگاه ویژه‌ای در بازارهای داخلی و منطقه‌ای دارند. نقوش به‌کاررفته در این آثار، بازتاب‌دهنده فرهنگ، باورها، و سنن اقوام ایرانی است و از این‌رو، فراتر از جنبه تزئینی، به‌عنوان نمادی از سرمایه فرهنگی و اجتماعی شناخته می‌شود.
یزد به‌مدت سده‌ها یکی از مراکز اصلی استخراج، فرآوری، و قالب‌گیری فلزات گران‌بها در ایران بوده و زرگری به‌عنوان حرفه‌ای کلیدی، نقش مهمی در اقتصاد محلی ایفا کرده است. این پیشینه، همراه با مهارت‌های نسل‌به‌نسل منتقل‌شده، یزد را به مقصدی برای علاقه‌مندان به هنرهای سنتی تبدیل کرده است.
مسیر ثبت جهانی
یزد در سال 1399 عنوان «شهر ملی زیورآلات سنتی» را کسب کرده بود. تلاش‌های مستمر معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، در کنار همکاری هنرمندان و صنعتگران یزدی، در سال 1403 به بار نشست. در نشست ارزیابی شورای جهانی صنایع‌دستی در 4 اسفند 1403 در یزد، تلفیق سنت و نوآوری، به‌ویژه استفاده از فناوری‌های مدرن مانند پلتفرم‌های دیجیتال و ابزارهای هوش مصنوعی در بازاریابی و طراحی، توجه ارزیابان را جلب کرد. این هماهنگی میان اصالت و مدرنیته، مهر تأییدی بر شایستگی یزد برای این عنوان بود.
تأثیرات فرهنگی و اقتصادی
سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث‌فرهنگی، این دستاورد را «گامی بلند در راستای جهانی‌سازی میراث ایرانی» توصیف کرد و آن را نتیجه «پیوند هنر کهن با چشم‌اندازهای نوین» دانست. این عنوان نه‌تنها به‌عنوان افتخاری فرهنگی، بلکه به‌عنوان ابزاری برای دیپلماسی فرهنگی و تقویت اقتصاد خلاق، از اهمیت بسزایی برخوردار است. انتظار می‌رود که این موفقیت، با جذب گردشگران، سرمایه‌گذاران، و بازارهای بین‌المللی، به رونق اقتصادی یزد و ارتقای جایگاه آن در زنجیره جهانی صنایع‌دستی منجر شود.
یزد در منظومه میراث جهانی
یزد پیش‌تر در سال 1396 به‌عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده بود. همچنین، زیلوی میبد به‌عنوان یکی دیگر از صنایع‌دستی برجسته این منطقه، جایگاهی جهانی دارد. ثبت زیورآلات سنتی، یزد را به‌عنوان یکی از کانون‌های کلیدی فرهنگ و هنر در مقیاس جهانی تثبیت می‌کند و بر نقش این شهر در حفظ و ترویج میراث ناملموس بشری تأکید دارد.
چشم‌انداز پیش‌رو
این عنوان جهانی می‌تواند الگویی برای سایر شهرهای ایران در راستای بهره‌برداری از ظرفیت‌های بومی برای توسعه فرهنگی و اقتصادی باشد. حفظ اصالت این هنر، انتقال آن به نسل‌های آینده، و گسترش بازارهای جهانی، نیازمند همکاری مستمر میان هنرمندان، نهادهای فرهنگی، و سیاست‌گذاران است. یزد اکنون در موقعیتی است که می‌تواند نه‌تنها سنت‌های خود را حفظ کند، بلکه آن‌ها را به‌عنوان بخشی از گفتمان جهانی فرهنگ بازتعریف نماید.
اعلام رسمی شورای جهانی صنایع‌دستی.
بیانیه‌های وزارت میراث‌فرهنگی و معاونت صنایع‌دستی.
این دستاورد، یزد را به‌عنوان نمونه‌ای برجسته از پیوند سنت و نوآوری در جهان معرفی می‌کند و بر ظرفیت‌های بی‌پایان فرهنگ ایرانی در صحنه جهانی تأکید دارد.
